2018

2018 YILI KAZI, KORUMA VE ONARIM ÇALIŞMALARI

Bakanlar Kurulunun 03.10.2016 tarih ve 2016/9336 sayılı karar numarası ile Tripolis Antik Kenti’nde; T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Pamukkale Üniversitesi adına arkeolojik kazı ve restorasyon çalışmalarının Doç. Dr. Bahadır DUMAN başkanlığında yürütülmesi uygun görülmüştür.

2018 yılı arkeolojik kazı ve restorasyon çalışmaları 05 Şubat 2018 ile 02 Nisan 2018 tarihleri arasında Denizli Müzesi Müdürlüğü denetiminde gerçekleştirilmiştir. Kazı başkanlığınca 2018 kazı ve restorasyon çalışmaları Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün 16.03.2018 tarihli izinleriyle, yazı ekinde yer alan çalışma programı kapsamında belirtilen heyet üyeleri ile sürdürülmüş ve tamamlanmıştır.

Gerçekleştirilen çalışmalara; alanlarında Prof. Dr., Doç. Dr., Dr. Öğretim Üyesi, Dr., Öğr. Görevlisi olan arkeolog, epigraf, biyolog, jeolog, sanat tarihçi, restoratör, tekstil tasarımcısı ve mühendisinden oluşan farklı disiplinlerden akademisyenler katılmıştır. Ayrıca heyet üyesi listesinde yer alan Uzman Jeologlar, Uzman Tekstil Tasarımcısı ve Mühendisi, 2’si uzman 6 arkeolog, 3 restoratör, 1 konservatör, 2 arkeoloji bölümü öğrencisi, 4 restorasyon ve konservasyon öğrencisi, 2 vinç operatörü, 12 kazı ve restorasyon işçisi katılmıştır

KAZI ÇALIŞMALARI

Agora

Kent merkezine, Roma Dönemi’nde kuzey güney yönlü dikdörtgen planlı olarak inşa edilen Agora; MS 4. yüzyıl sonu- MS 5. yüzyıl başlarında yapılan yeni düzenlemelerle kullanılmaya devam etmiştir. Agora’nın güneyinde Sütunlu Cadde, doğu bitişiğinde, Hierapolis Caddesi, batısında ise Bouleuterion yer almaktadır. İç ölçüleri 48.5 x 68 m olan yapı, yaklaşık 3298 m² lik bir alanı kaplamaktadır.

2015–2016 yılında kısmi olarak başlatılan Agora avlusunun kazı çalışmalarına, 2017 yılında dolgu toprağın büyük bir bölümünün alınmasıyla devam etmiş, 2018 yılında ise geriye kalan dolgu toprağın bitirilmesi planlanmıştır. Bu planlama yapılırken restorasyon çalışmalarında kullanılmak üzere alana taşıt girişine imkân vermek amacıyla Kuzey tribünün doğu ucundan, agoraya bağlantı sağlayan bir yolun kazılmadan bırakılması planlanmıştır. Kazı çalışmaları sırasında Agora avlusunu örten erozyon toprağının tüm alanda aynı özellikte ve birbirine yakın içeriğe sahip olduğu tespit edilmiştir. Agora yapısı hakkında ayrıntılı bilgi için buraya tıklayınız.

Mozaikli Konut

Tripolis Antik Kenti 1. derece sit alanı içerisinde kalan ve alanın güneydoğusunda 100 x 100 m lik 7/S plan karesi ile 10x30 m lik 8/H-G-F plan karesi üzerine inşa edilmiş Mozaikli Konut’un, güneyinde ve doğu bitişiğindeki kuzey- güney yönlü sokakta kazı çalışmaları sürdürülmüştür. Mozaikli Konut’un kazı çalışmalarıyla kentin sivil mimarisi hakkında daha detaylı bilgiye ulaşılması hedeflenmiştir. Bu kapsamda yapının güneyinde ve doğu bitişiğinde jeoradar taramaları yapılmış, elde edilen veriler değerlendirilmiş, bilgisayar ortamında tarama sonuçları yapının ilgili bölümlerine eklenerek etüt çalışmaları bitirilmiş ve kazı çalışmaları; Mekân 1 olarak adlandırılan mozaik döşemeli zemine sahip odanın güney bitişiğinde başlamıştır.

2018 yılı kazı programı içerisine dâhil edilen ve program kapsamında bir bölümünün kazı çalışmaları tamamlanan yapının, doğu bitişiğinde kuzey- güney yönlü 45 metresi açılan doğu sokağı vardır. Mozaikli Konut’un güney kısmında ise yapılan kazı çalışmaları sonunda Mekân 7 olarak adlandırılan mozaik taban döşemeli farklı bir oda açığa çıkartılmıştır. Ayrıca bu odanın güney bitişiğinde yanaşık düzenli farklı mekânlarla karşılaşılmıştır. Mekân 9 olarak adlandırılan ve fırın olarak kullanılan mekânın hemen kuzey bitişiğinde işlevi geç dönemde değiştirilerek kullanılan hayvan barınağı bulunur. Mekân 11, 12, 13; Mozaikli Konutun yaşam alanı olarak kullanılan farklı odalarıdır. Mozaikli Konut hakkında ayrıntılı bilgi için buraya tıklayınız.

Anıtsal Çeşme (Nymphaeum)

Anıtsal Çeşme kazı çalışmaları 2016 yılında başlatılmıştır. 2018 yılı içerisinde ise kazı çalışmalarına devam edilmiş ve Anıtsal Çeşme’nin bir bölümü daha açığa çıkartılmıştır. Anıtsal Çeşme kazı çalışmalarıyla, yapı hakkında daha detaylı bilgiye ulaşılması, yapı üzerinde açığa çıkarılan mimari blokların değerlendirilmesi yapılarak cephe düzenlemeleri hakkında daha detaylı bilgiye ulaşılması ve çevresinde yer alan yapı grupları ile olan ilişkisinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Tripolis’te, kentin ana caddesini oluşturan Hierapolis Caddesi’nin batı tarafında ve Kutsal Alanın doğu bitişiğinde konumlandırılan Anıtsal Çeşme, 30 m cephe uzunluğuna sahip, ‘U’ planlı, düz temelli, podyumlu ve üç katlı yapılmıştır. Çeşmenin cephe süslemesi Korinth, Kompozit ve İon sütun başlıklı düzenin bir arada kullanıldığı plândan oluşmaktadır. Henüz kazı çalışmaları tamamlanmamış olan Anıtsal Çeşme’nin, yüzeyde tespit edilebilen bölümüyle, kuzey-güney yönlü batı duvarı dıştan dışa 32 m, kuzey kısa kanadı 8.66m, güney kısa kanadı 7.50 m uzunluğuna sahip olduğu anlaşılmıştır.

Yapı içerisinde kazı çalışmalarına başlamadan alan doğuya doğru 5 m, kuzey güney yönünde 2 m genişletilerek, Hierapolis Caddesi’nin çeşme önündeki düzenlemesinin tespit edilmesi planlanmıştır. Çalışmanın sonucunda kuzey kesitten güney kesite toplam uzunluk 36 m ve Anıtsal Çeşme’nin uzun kanat duvarının iç bölümünden doğu kesite toplam uzunluk 11 m. olmuştur. Sonrasında alt seviyelere doğru ilerleyerek toprak altındaki bloklar açığa çıkarılmıştır.

2018 yılı kazı çalışmaları sonunda, havuz içerisinde ve çevresinde 151 adet mimari blok tespit edilmiştir. Bu bloklar; mermer sütun kaideleri, mermer attik-ion sütun kaideleri, mermer heykel kaideleri, mermer friz blokları, mermer geison blokları, mermer arşitrav blokları, mermer arşitrav-friz blokları, beyaz mermerden yapılmış sütun gövde parçaları, bantlı travertenden yapılmış sütun gövde parçaları, kırmızı ve pembe desenli granitten yapılmış sütun gövde parçaları, siyah desenli granitten yapılmış sütun gövde parçaları, farklı süsleme özelliklerine sahip mermer plaster başlıkları, mermer plaster kaideleri, mermer Ion, Korinth ve Bergama tipi sütun başlıkları, mermer alınlıklar, mermer taç bloğu parçaları ve mermer akroterlerdir. Anıtsal Çeşme hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

RESTORASYON ÇALIŞMALARI

Restorasyon ve konservasyon çalışmaları uluslararası çerçevede alınan koruma ve onarım kararları doğrultusunda, alanında uzman, kazı heyet listesinde belirtilen Restoratörler tarafından yürütülmüştür. Çalışmalar, kazı alanında mimari eserler üzerinde, kazı evi restorasyon laboratuvarında, mermer heykeller ve taşınabilir kültür varlıkları olmak üzere üç bölümde gerçekleştirilmiştir.

2018 yılı restorasyon çalışmaları, kazı ve restorasyon programı dahilinde Kutsal Alan ve Anıtsal Çeşme (Nymphaeum)’de gerçekleştirilmiştir. Ayrıca acil müdahale edilmesi gereken Mozaikli Konutta basit onarım uygulamaları; Kemerli Yapı, Tabernalar ve Erken Bizans Kilisesi 4’te ise yıllık periyodik bakım çalışmaları yapılmıştır.

Kutsal Alan

Kutsal alandaki çalışmalar doğu, batı ve kuzey portik de ion sütun düzenlemelerinde, temenosunda, Kutsal Alan kuzey girişinde ve bu girişin kuzeybatısındaki duvarda gerçekleştirilmiştir (Figür 1).

Figür 1: Kutsal Alan Genel Görünüm

Kutsal Alan Batı Portik

Alan içerisinde alt tamburları insuti halde bulunan kuzey güney yönlü sütun dizilerinin üst tamburlarında tamamlama çalışmaları yapılırken ayrıca kazılar esnasında batıya doğru yıkılmış halde açığa çıkarılan üst tambur ve başlıklar da yerlerine konulmuştur (Figür 2) (Figür 3).

Figür 2: Kutsal Alan Batı Portik Restorasyon Öncesi

Figür 3: Kutsal Alan Batı Portik Restorasyon Sonrası

Kutsal Alan Kuzey Portik

Kutsal Alan Kuzey Portik üzerinde bulunan batıdan doğuya doğru 1, 2, 4, 7, 13, 16, 17, 23, 24, 27 ve 28. sütun düzenlemeleri kaide ve alt tamburdan oluşmaktadır. Bu nedenle bahsedilen sütun düzenlemelerinde benzer restorasyon uygulaması yapılmıştır. Sütun kaideleri ile stylobat arasında kalan ve bu düzenlemelerin sabitlenmesi amacıyla kullanılan harçların zamanla bağlayıcı özelliğini kaybetmesi nedeniyle kaide altındaki ölü harçlar temizlenerek attik-ion sütun kaideleri stylobat üzerindeki orijinal yerlerine provaları yapılarak yerleştirilmiştir. Kaide altında kalan boşluklar ise hazırlanan harçla sıkıştırılarak doldurulmuştur. Tümlenebilecek şekilde kırık parçası olan kaidelerin kırık parça yüzeyleri mekanik yollarla temizlenerek epoksi taş yapıştırıcısı ile birleştirilmiştir. Kaideler üzerinde restorasyon çalışmalarının tamamlanmasıyla sütun alt tamburları kaideler üzerine yerleştirilmiştir.

Batıdan doğuya doğru 5, 9, 10, 11, 12, 14, 15, 18, 19, 20, 21, 22, 25 ve 26. sütun düzenlemelerine ait kaideler günümüze kadar sağlam kalabilmiştir. Mevcut kaideler içerisinde tümlenebilecek şekilde kırık parçası olan kaidelerin kırık parça yüzeyleri mekanik yollarla temizlenerek epoksi taş yapıştırıcısı ile birleştirilmiştir. Birleştirme sonrasında stylobat üzerindeki orijinal yerlerine yerleştirilmiştir. Yerleştirilen kaideler ile stylobat arasında oluşan boşluklar ise hazırlanan harç ile doldurulmuştur (Figür 4) (Figür 5).

Figür 4: Kutsal Alan Kuzey Portik Restorasyon Öncesi

Figür 5: Kutsal Alan Kuzey Portik Restorasyon Sonrası

Kutsal Alan Doğu Portik

Kuzey ve doğu portiğin köşe noktasında bulunan, sütunların üzerindeki kemerleri birleştirmek amacı ile yapılan kemer ayağının restorasyon çalışmaları yapılmıştır. Kazı çalışmaları esnasında bulunup tasniflenen ayak taşlarının yıkılış şekli, yönü, formu ve ölçülerine bakılarak yerleri tespit edilmiştir. Yerleri tespit edilen taşların provası yapıldıktan sonra kireç karışımı ile hazırlanan harç ile sabitlenmiştir. Sabitlenen taşların birbirlerine bağlantısını sağlayıp dayanımını artırmak amacı ile her iki sırada bir aralarına 10x20 mm lik ‘U’ kenet atılmıştır. Son olarak ayağın üzerindeki kemer bindirme taşının provası yapılıp sabitlenmiştir.

Ayrıca portiğin güney ucunda yer alan yassı sütunlar kaideleri üzerine oturtularak ayağa kaldırılmıştır (Figür 6) (Figür 7).

Figür 6: Kutsal Alan Doğu Portik Restorasyon Öncesi

Figür 7: Kutsal Alan Doğu Portik Restorasyon Sonrası

Anıtsal Çeşme

Anıtsal Çeşme’de yürütülen restorasyon çalışmaları, yapıya ait kırık ve eksik durumda olan mimari bloklar üzerinde gerçekleştirilmiştir.

Restorasyonu yapılan parçaların öncelikle provaları yapılmış, yüzeylerindeki ölü tabakalar temizlenerek epoksi reçinenin daha sağlam ve iyi yapışması sağlanmıştır. Yapıştırılan parçaların kuruma esnasında kayma ihtimalini engellemek amacı ile spanzet halat ve işkenceler kullanılarak sıkıştırılmıştır (Figür 8).

Figür 8: Anıtsal Çeşmeye Ait Bir Sütun Kaidesinin Restorasyonu

Kemerli Yapı

Kemerli Yapı’nın kuzey ve güney duvarlarında bulunan sıva kalıntılarının yıllık periyodik bakımları yapılmıştır. Sıvaların yüzeylerinde iklimsel etkenlerden dolayı liken oluşumları gözlemlenmiştir.

Yüzeylerdeki likenler mekanik yöntemlerle temizlenmiştir. Mekanik yöntemlerle çıkmayan kısımlarda ise, %3 lük proventol-alkol karışımı kullanılmıştır. Hazırlanan kimyasal karışımı, yumuşak uçlu fırçalar ile yüzeye sürülerek temizleme işlemine devam edilmiştir. Temizlik işleminin ardından saf su kullanılarak yüzeyler kimyasaldan tamamen arındırılmıştır (Figür 9).

Figür 9: Kemerli Yapı Sıva Kalıntılarının Periyodik Bakım Sonrası Görünümü

Mozaikli Konut Doğu Sokak

Mozaikli Yapı’nın doğu kısmında bulunan sokağın doğusunu sınırlandıran kuzey-güney yönlü uzanan duvar üzerinde gerçekleştirilmiştir.

Duvarın özgün yapısında, düzgün kesilmiş traverten bloklar, çeşitli büyüklüklerde çay taşları ve traverten taşlar kullanılmıştır. Bağlayıcı olarak ise kireç harcı kullanılmıştır. Kazı çalışmaları esnasında duvarın yıkılan kısmındaki taşlar duvarın örgüsünde kullanılmak amacı ile tasnif alanına taşınmıştır.

Duvarın kuzey kısmındaki yükseklik temel alınarak yıkılan kısımlar orijinal malzemesiyle tekrar örülmüştür. Kullanılan harç, yapının orijinal harcına uygun olarak hazırlanmıştır.

Örgü işlemi tamamlandıktan sonra derz aralarındaki fazla harçlar alınarak basit onarım işlemleri tamamlanmıştır (Figür 10) (Figür 11).

Figür 10: Restorasyon Öncesi Doğu Sokak

Figür 11: Restorasyon Sonrası Doğu Sokak

Tabernalar

Tabernaların duvarlarında bulunan fresklerin yıllık periyodik bakımları yapılmıştır. Fresklerin yüzeylerinde iklimsel ve atmosferik etkenlerden dolayı tuz ve kir oluşumları gözlemlenmiştir. Yüzeylerdeki tuzlar sepiolit ve kâğıt hamuru ile hazırlanan karışım ile yüzeyden alınmıştır. Atmosferik etkenlerden dolayı oluşan kirlenmeler ise saf su ve sünger ile tampon yapılarak temizlenmiştir. Fresklerin bazı kısımlarında yüzeysel dökülmeler görülmüştür. Dökülme olan kısımlara %3’lük Primal AC–33 uygulanarak konservasyon uygulamaları tamamlanmıştır.

Erken Bizans Kilisesi 4

Kilisenin kuzey ve güney duvarlarında bulunan fresklerin yıllık periyodik bakımları yapılmıştır. Fresk yüzeylerinde doğal etkenlerden dolayı hafif kirlenme gözlemlenmiştir.

Yüzeydeki kirler saf su ve sünger ile tampon yapılarak temizlenmiştir. Konservasyon uygulamaları tamamlanan fresklerin üzeri geotekstil ve termal örtü ile kapatılarak koruma altına alınmıştır (Figür 12).