2024

2024 YILI KAZI, RESTORASYON ve ÇEVRE DÜZENLEME ÇALIŞMALARI

Tripolis Antik Kenti 2024 yılı çalışmaları kent merkezine inşa edilmiş sivil ve kamu yapılarının içerisinde ve çevresinde zamanla doğal yollarla oluşan bitki örtüsünün temizlik ve çevre düzenleme çalışmalarıyla başlamıştır. 2024 yılı kazı programı dâhilinde, Bouleterion (Meclis Binası), Konut Alanı, Granarium (Tahıl Ambarı/ Deposu) ve Çevresinde arkeolojik kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Sütunlu Cadde’de tamamlanan kazı çalışmaları acil müdahale kapsamında koruma ve onarıma yöneliktir. Geleceğe Miras Projesi kapsamında ise; Hamam Yapısı Calidarium Bölümünde, Hamam-Meclis Yapısı Mekân 3 ve Mekân 4’te, Granarium (Tahıl Ambarı/ Deposu) A ve B yapısında sürdürülmüştür.

Kent Planı

Restorasyon- konservasyon çalışmaları ise Anıtsal Çeşme’de sürdürülmüştür. Anıtsal Çeşmede gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları prova niteliğinde olup restorasyon öncesi proje çalışmaları için araştırma ve değerlendirme kapsamındadır. Bunun yanında yapılar içerisinde kazısı tamamlanan alanlarda restorasyon ve konservasyona yönelik basit onarım ve koruma faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. Kazı laboratuvarında gerçekleştirilen çalışmalarda; küçük buluntu gruplarının konservasyon çalışmaları yapılmıştır. Mimari ve seramik çizim çalışmalarına yıl boyunca devam edilmiştir. Kazı alanında ele geçen eserlerin belgeleme çalışmaları yapılmış, eserler; materyal özelliklerine ve kullanım amaçlarına göre ayrılmış, fotoğraflarla belgelendirilmiş ve veri tabanına (File Maker Pro ve ARKDATA) büyük bir kısmı işlenmiştir. 2024 yılı kazı çalışmalarında 38 adet envanterlik, 369 adet etütlük ve 506 adet analizlik eser kayıt altına alınmıştır.

Tripolis Antik Kenti I. Derece Arkeolojik Sit sınırı içerisinde kalan aynı zamanda antik kenti çevreleyen tel çit içinde yer alan, yaya ve araç trafiğine kapalı eski Yenicekent- Güney asfalt yolu bulunmaktadır. Tripolis Antik Kenti I. Derece Arkeolojik Sit içerisinden geçen söz konusu asfalt yol 1980- 1985 yılları arasında yapılmış, 1998- 2000 yılları arasında ince bir kat asfalt daha yapılarak yol kullanılmaya devam etmiştir. Ancak 2010- 2011 yıllarında günümüzde mevcut kullanılan modern Yenicekent- Güney asfalt yolunun yapılması ve antik kentin 12 aya yayılan kazı çalışmalarının başlamasıyla işlevini yitirerek trafiğe kapatılmıştır. Tripolis Antik Kenti’nde 2012 yılından günümüze kadar gerçekleştirilen kazı çalışmalarıyla açığa çıkartılmış arkeolojik yapı kalıntılarının arasında kalmıştır. Bu nedenle kentin arkeolojik mimari bütünlüğünü ve kentin tarihi dokusunu bozduğu görülmüştür. Ayrıca daha sonraki dönemlerde kazı çalışması planlanacak olan kent içerisinde sivil mimariyle ilgili olan Konut Alanının kentin ana caddeleriyle olan bağlantısının sağlanması amacıylaAydın Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu'nun izinleriyle 2024 çalışmaları kapsamında asfalt yol kaldırılmıştır.

2024 Yılı Temizlik Çalışmalarından

Asfalt yolun kaldırılmadan önceki durumu

1. Derece Arkeolojik Sit Alanından geçen asfalt yolun kaldırılması sonrası hava fotoğrafı.

1- Ana Cadde Doğu Bitişiğindeki Mekanlar

Tripolis’in ana arterlerinden birisi olan kuzey güney yönlü Ana Cadde (Hierapolis Caddesi), Kale Altı Mevkii’nde üzüm bağlarının arasında kalan Roma Dönemi’ne ait şehir kapısından başlayarak kentin kuzeyindeki yamaçlara kadar devam eder. Yaklaşık 1 km. uzunluğunda, iri kesme dikdörtgen traverten bloklarla oluşturulan ve altında genişçe bir kanalizasyon sistemine sahip bu cadde, şehre güneyden gelenlerin ulaşımını sağlar. Kent içerisinde doğu-batı yönlü Sütunlu Cadde ile kesiştiği MS. 5. yy. a tarihlenen sur duvarlarının önünde bir kavşak oluşturarak Tripolis’in kalbi konumundaki kamu yapılarının arasından geçerek kuzeye doğru devam eder. Sur duvarından geçip Geç Roma Dönemi kent merkezine girildiğinde bu caddenin doğu bitişiğinde orijinalleri Erken İmparatorluk Dönemi’ne ait benzer ölçülerdeki 8 mekân yer almaktadır. Bunlardan bir kısmının (Tonozlu Yapı) kazı ve restorasyon çalışmaları 2014 yılında tamamlanmış böylece bu alandaki yapı ve mekanların Roma İmparatorluk Dönemi’nden başlayarak çeşitli mimari ve fonksiyonel değişikliklerle MS. 10 yy. a kadar kullanıldığı tespit edilmiştir. 2021 yılında söz konusu alanda bulunan mekanlardan en kuzeydekinde kazı çalışmalarına başlanmış ve 2024 sezonu sonuna kadar bu alandaki tüm mekanların kazı çalışmaları tamamlanmıştır. Sonuç olarak caddenin doğu bitişiğindeki 42 m uzunluğundaki alanda 8 mekân tespit edilmiştir. Kuzeyden güneye doğru sırasıyla ilk 4 mekânın taş kesim atölyesi, 5. mekânın boya atölyesi, 6. mekânın bir işlik, 7. mekânın ise güney bitişiğindeki Tonozlu mezarın inşası esnasında kireç imal edilmek için kullanılan bir mekâna dönüştürüldüğü anlaşılmaktadır. Tüm mekanlar MS. 2-3 yy. dan itibaren kullanılmaya başlamış bunlardan bazılarının kullanımı MS.7. yy. da sona ererken bazıları ise MS. 10 yy. a kadar kullanılmaya devam etmiştir.

Atölyeler kazı çalışmaları

Atölyeler kazı çalışmaları sonrası

2- Granarium Kazı Çalışmaları

Kemerli Yapı’nın kuzey bitişiğinde yer alan ve kuzey-güney yönlü uzanan Granarium, kentin tahıl ambarı/deposu olarak kullanılmış olmalıdır. 41.30x4.50 m ile 41.60x4.30 m iç ölçülerine sahip ve birbirine bitişik 2 uzun koridordan oluşmaktadır. Roma Dönemi’nde inşa edildiği düşünülen Granarium’un asıl işlevinin bitmesinin ardından erozyon toprağı ile içi tamamen dolmuştur. Bununla birlikte, MS 5-6. yüzyıldaki son kullanım evresinde yapının duvarları bir miktar yükseltilmiş, duvarlarda yer yer kapı için boşluklar bırakılmış ve yapının üzerinde tuğla döşemeli zemini olan mekânlar oluşturulmuştur. Granarium’un her iki koridorunun güney ucunda 6.10 m uzunluğundaki alanda zemin seviyesine inilmiş ve ortalama 5.50 m yüksekliğindeki duvarlar açığa çıkarılmıştır. Zemine doğru devam eden kazı çalışmalarında 189.36 m kotunda Geç Antik Dönem kullanım evresine ait olduğu düşünülen küçük ölçekli çay taşlarıyla döşeli alan açığa çıkartılmıştır. Olasılıkla bu düzenleme Granarium’un sel sularının taşıdığı ve rüzgârın biriktirdiği toprak ile dolmasıyla küçük ölçekli çay taşlarının dolgu toprak üzerine yerleştirilerek oluşturulan kaba bir zemin düzenlemesidir. Granarium kazı çalışmalarında yüzey toprağından yaklaşık 1 m alt kodlarda zemin alt yapısı olmadan, gelişigüzel yan yana sıralanarak dolgu toprak üzerine yapılmış, çay taşları ve pişmiş topraktan yapılmış tuğlalar ile düzenlenmiş geç dönem zeminleri tespit edilmiştir. Tüm alanda yapılan kazı çalışmalarında bulunan seramikler incelendiğinde Geç Hellenistik Dönem’den M.S. 7. yy.’a kadar düzensiz bir dağılım göstermektedir. Bu durum, Granarium’un işlevinin bitmesinin ardından içinin doğal yollarla erozyon toprağı ile dolmasıyla açıklanabilir.

Kazı Çalışmaları.

Yapı içerisinde dolgu toprak içerisine inşa edilen Geç Dönem düzenlemeleri

Yapının beden duvarları

3- Agora Hamamı Kazı Çalışmaları

Kent merkezinde Agora yapısının batı bitişiğine inşa edilmiş olan Hamam daha önceki yıllarda yüzey kalıntıları sayesinde tespiti yapılan Büyük Hamam ve Tiyatro Hamamı yapılarından sonra kentteki anıtsal nitelikteki üçüncü hamam yapısıdır. Tripolis'in batı yakasında yer alan Büyük Hamam kompleksine 200 m., Tiyatro hamamına ise 60 m. mesafede yer alan Agora Hamamı arasındaki bu yakın mesafeler, kentin antik çağda bol su kaynaklarına sahip olmasının yanı sıra sıcak yer altı sularından da faydalandığına işaret etmektedir. 2024 sezonunda yaklaşık altı ay boyunca kazı çalışmaları gerçekleştirilen Hamam'da şu ana kadar yapılan çalışmalarla yapının yaklaşık 1600 m2 lik bir alanda Calidarium, Tepidarium, Apoditerium, Frigidarium ve servis alanları gibi çeşitli mekanlardan meydana geldiği ortaya çıkartılmıştır. Önümüzdeki birkaç yıl boyunca kazı çalışmalarının süreceği ön görülen yapı mevcut çalışmalardan anlaşıldığı kadarıyla burada daha önceden var olan Roma Dönemi'ne ait anıtsal bir yapı devşirilerek büyük bir hamam kompleksine evrilmiş ve MS. 7. yy. ortalarına kadar kullanım görmüştür.

Agora Hamamı calidarium bölümü.

Agora Hamamı kazı çalışmaları

Calidarium bölümü hypokaust sisteminden ayrıntı.

4- Konut Alanı Kazı Çalışmaları

Kentin Geç Antik Çağ’daki önemli alanlarından biri olarak karşımıza çıkar. Tripolis’te kent merkezinin güney doğusunda, Sütunlu Cadde’nin doğu uzantısının güney kısmına yakın bir konumdadır. Tüm kent sınırları içerisinde konut mimarisinin yoğun olarak görüldüğü bir yer olup, muhtemelen Tripolis halkının kentin kurulmasından itibaren en önemli iskân alanlarından birini oluşturmaktadır. Yapılan çalışmalar sonrası elde edilen bilgi ve bulgular, bu yapılaşmanın Geç Helenistik Dönen’den başlayarak MS 7. yy. a kadar çeşitli onarımlar ve plân değişiklikleriyle uzun süre kullanıldığını göstermektedir. 2013 yılından bu yana her kazı döneminde çalışmaların planlı bir şekilde yürütüldüğü alanda kuzey- güney yönünde birbirine bitişik olarak yapılmış yapılar bütünü ortaya çıkartılmış ve Mozaikli Konut olarak adlandırılmıştır. 2020 yılı içerisinde; Mozaikli Konut’un doğu bitişinde yer alan kuzey güney-yönlü sokağın kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2021 yılı içerisinde ise Konut Alanının güney bitişiğinde yer alan doğu-batı yönlü sokakta kazı çalışmaları başlatılmış ve 2022 yılında tamamlanmıştır. 2023 yılında ise 2021 yılı kazı çalışmalarında bir kısmı açığa çıkarılan Mozaikli Konut Güney Sokak Konut 1 ve MKGS- MKDS2 kavşağının batısındaki Mozaikli Konut Güney Sokak Konut 2 yapılarında kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda kazı çalışmalarına konut alanında MKGS- Konut 3 Mekân 1 ve 2 adı verilen yapılarda devam edilmiştir.

Konut Alanı kazı çalışmaları

5- Sütunlu Cadde Kazı Çalışmaları

MS 5.yy. dan itibaren cadde üzerinde Geç Antik Çağ uygulamaları göze çarpmakta olup, söz konusu uygulamalardan birisi caddenin güneyinde, sur duvarının dışında kalan mekânlara kuzeyde yer alan depo ve su dağıtım terminallerinden pişmiş toprak künk hatlarıyla temiz suyun aktarımıyla ilişkili, bir diğeri ise iki ana caddenin kesişim noktasında yer alan Roma Dönemi çeşmesinin Geç Antik Çağ kullanım evresindeki haznesine su sağlamak amacıyla yapılan düzenlemelerdir. Bu alanın büyük bir kısmı önceki çalışma yıllarında açığa çıkartılmış olup, hatların üzeri koruyucu jeoteks ve elenmiş dere kumuyla örtülerek künk hatları korumaya alınmıştır. Uzun yıllardır üzeri kapalı olan künk hatlarının mevcut durumunun saptanarak gerekli restorasyon ve konservasyon uygulamalarının yapılabilmesi ve künk hatlarının kullanım evreleri ile işlevlerinin anlaşılması amacıyla 2024 yılı kazı programına dahil edilmiştir. Uzun yılların sebep olduğu çeşitli etkilerle artık eskimiş olan koruyucu özel bezler ve kum tabakası kaldırılarak künk hatları açığa çıkartılmıştır. Bakım ve onarımları yapılan künk hatları için yeni bir sergileme ve koruma konsepti kapsamında hazırlanan projeler 2025 sezonunda hayata geçirilecek böylece ziyaretçiler künk hatlarını orijinal yerlerinde görebileceklerdir.