KUTSAL ALAN / DEVLET AGORASI
Kent merkezinde inşa edilmiş kamusal alanların içerisinde konumu bakımından ve mimari öğelerinin in-situ olarak açığa çıkartılması nedeniyle en önemli yapılardan biridir. Yapının güney bitişiğinde kent meclisi ve agora yer alırken, doğusunu MS 3. yüzyılda inşa edilmiş olan ve heykellerle hareketlendirilmiş anıtsal bir çeşme sınırlar. Kuzeybatısında ise MS 2. yüzyılda yapılmış hamam, tiyatro gibi sosyal yaşama hizmet eden görkemli yapılar yer alır. Devlet Agorası, batı- kuzey ve doğusunda bulunan sütunlu galerileriyle birlikte yaklaşık 2000 yıl boyunca farklı kültürlere ev sahipliği yapmıştır. Devlet Agorası, 40 x 80 m ebatlarında iki insulaya doğu batı doğrultulu yerleştirilmiş, dikdörtgen planlı, ortada geniş bir avlusu olan ve sütunlu galerilerle çevrilmiş şekilde MS 2. yüzyılda inşa edilmiştir. İnşası her ne kadar Erken Roma Dönemi’ne dayansa da MS 494 depreminden sonra oluşan tahribatların giderilmesi amacıyla tekrar imar edilerek yenilenmiştir. Yapıyı çevreleyen ve sütunlu galerileri oluşturan sütun dizileri; 24 yivli, 2 tamburdan oluşan, attik- ion tipinde ion sütun kaidelerine sahip ion düzenindedir. 2016 yılı çalışmalarıyla yapının; Kuzey, Güney, Batı ve Doğu Portiklerinin kazı çalışmalarının büyük bir kısmı tamamlanmıştır.
Yapının güney portiği; Agora Kuzey Portiği’nin batı ucunda, Bouleuterion’un kuzeybatı köşesi dış duvarından doğuya doğru devam eder (Figür 1). Yapının güneybatı köşesinde ki kazı çalışmaları portik üzerine geç dönemde inşa edilmiş ‘L’ formu işlikte sürdürülmüştür. Bu çalışmalar ile işliğin tamamı görünür duruma getirilmiş ve Bouleuterion’un kuzeybatı köşesinden kuzeye doğru devam eden Devlet Agorası / Kutsal Alan Batı Portik batı duvar hattı, Batı Portik ile beraber açığa çıkartılmıştır (Figür 2).
Batı Portiği, Bouleuterion’nun kuzey duvarının dış yüzüne yaslandırılarak, kuzeybatı köşesinden başlar ve yapının kuzey duvarına kadar 50 m devam eder. Bouleuterion’un kuzeybatı dış duvarı bitişiğinde kuzeye doğru devam eden batı duvarı 80 ile 85 cm aralığında değişen kalınlığa sahiptir. Duvarın portik iç yüz diplerinde mermer plaka parçalarının bulunması, in-situ halde profilli mermer süpürgelik parçalarının olması ve duvar yüzeyinde harç kalıntılarının görülebilmesi nedeniyle duvarın ilk yapım evresinde mermer plakalarla kaplanmış olduğunu göstermektedir. MS 2. yüzyılda inşa edilen düzgün kesilmiş, dörtgen traverten taşlarla yapılmış batı portiğin arka duvarını oluşturan düzenli duvar örgüsü üzerine, daha kaba taşlarla yapılan MS 5. yüzyıl duvar örgüsü eklenerek yüksekliği 5 metreyeye çıkartılmıştır. Ayrıca Devlet Agorası / Kutsal Alan Batı Portiği zemini üzerinde Geç Antik Dönem kullanımlarıyla ilgili atık su kanalı ve pişmiş toprak künk hatları tespit edilmiştir (Figür 3).
Kuzey Portik genişliği 6.15 m ile 6.37 m aralığında değişmektedir. Portik genişliklerinde ki bu değişim olasılıkla deprem gibi doğal afetlerin oluşturduğu tahribatlar ve ardından gelen geç dönem düzenlemeleriyle ilgili olmalıdır. Devlet Agorası / Kutsal Alan Kuzey Portik üzerinde, Kuzey Portiğin Batı Portik ile kesişim noktası dâhil toplam 30 adet kaide, 21 adet sütun tespit edilmiştir. Bunlardan 11 adet sütun in-situ halde açığa çıkartılmıştır. Bu sütunlar 24 yivli ve attik-ion kaidelidir. Yapının Kuzey Portiği’ni sınırlandıran kuzey duvarı düzgün kesilmiş, dikdörtgen ve kare formlu, orta ölçekli, kaba yonulu traverten taşlarla örülmüştür. Duvar örgüsünün orijinal taş sırası doğuya doğru yüksekliğini kaybederek orijinal örgünün üzerine irili ufaklı çay taşlarından, moloz taşlardan, mermer ve traverten parçalarından yapılmış geç dönem duvar örgüsü eklentisi ile yükseltilmiştir. Kuzey Portik üzerinde de, MS 5-6. yüzyıl düzenlemesi olan atık su kanalı ve pişmiş toprak künk hatları tespit edilmiştir (Figür 4).
Doğu Portik, Kuzey Portik duvarından güneye doğru, Anıtsal Çeşme’nin yaslandırıldığı batı duvarına bitişik ve paralel şekilde Geç Roma Agorası Kuzey Portiği'ne kadar 50 m devam etmektedir. 2016 yılı kazı çalışmalarında kuzey güney doğrultulu doğu portiğin 30 metrelik kısmı açığa çıkartılmıştır. Kuzeyden güneye ilk dört kaide, attik-ion diğerleri ise postamentten oluşur. Güneydeki son kaide ise devşirme olarak kullanılan taç bloğundan meydana getirilmiştir. Attik-ion kaideler üzerinde yivli yuvarlak sütunlar yer almaktadır. Postamentler üzerinde ise yivli yassı sütunlar yükselir. Yapının diğer portiklerinin zemininde görülen atık su kanalları burada da bulunmuştur (Figür 5).
2019 yılı içerisinde Kutsal Alan’ın avlusunda sel ve rüzgâr biriktirmesi ile oluşmuş dolgu toprağın kazılması çalışmasına başlanmış ve Kutsal Alan Doğu Portiğin yaklaşık 18 m kadar batısına ilerlendikten sonra yıl içerisindeki çalışma sonlandırılmıştır. 2020 yılı kazı çalışmalarında da önceki sene koyulan hedefler ile benzerlik göstererek Kutsal Alan’ın avlusunda kentin kuzey yamaçlarından sel ve rüzgâr biriktirmesi ile oluşmuş dolgu toprağın kazılması planlanmıştır. Kutsal Alan’ın sütunlu galerilerinde daha önceki yıllarda gerçekleştirilen kazı çalışmaları göz önünde bulundurularak dolgu toprağın stratigrafik yapısı değerlendirilmiş ve sonraki yıllarda gerçekleştirilecek çalışmalara engel teşkil etmeyecek şekilde kazı çalışmalarının başlangıcı planlanmıştır. Kazı çalışmalarıyla sağlam ya da parçalı mimari öğeler açığa çıkarılmış, blok numaraları verilerek her aşaması fotoğraflarla belgelenmiştir. Ayrıca mimari çizim çalışmaları sürdürülmüştür (Figür 6).