MOZAİKLİ KONUT
2019 yılı kazıları sonunda 63x124 m lik kısmı açılan Mozaikli Konut, üç mozaik zeminli, bir kireç harç zeminli, bir tuğla zeminli odadan, bir fırın, bir hayvan barınağını, bir latrina, bir apsisli yapı ve bir depolama odasından oluşmakta olup toplamda 13 mekanı vardır ve üç kullanım evresi bulunmaktadır. Villada yapılan çalışmalarda ele geçen arkeolojik veriler dikkate alındığında yapının ilk yapım evresi Geç Hellenistik- Erken Roma Dönemi’ne tarihlenmektedir. Günümüzde yüzeyde görülen kalıntılar daha çok MS 4-5. yüzyıla aittir.
Mozaik zemin döşemesine sahip Mekân 1, Mekân 2 ve Mekan 7, MS 4. yüzyılda inşa edilerek MS 5. yüzyılda da kullanılan evin salon kısmıdır. MS 5. yüzyılda bu odalara ilave olarak Mekân 3 ve batısındaki odalar, Mekân 4 ve kuzeyinde bulunan ibadethane olarak kullanılan Apsisli Yapı inşa edilmiştir.
Yapının doğu kenarında küçük bir latrinası (tuvalet) bulunması, bazı odaların zemininde mozaik döşeme olması, evde yaşayanların varlıklı kişiler olduğunu göstermektedir.
Ayrıca 2018 yılında yapılan kazılarda açığa çıkarılan Doğu Sokak ile birlikte Mozaikli Konut'un ulaşım yollarına bağlantısı da tespit edilmiştir.
MEKÂN 1
Mozaikli Konut'un en güneyinde yer alan 7.75x6.65 m iç ölçülerindeki oda, Mozaikli Konut olarak isimlendirilen evin misafir odalarından biri olmalıdır. Oda içerisinde krem, pembe, kırmızı, turuncu ve lacivert renklerin kullanıldığı mozaik zemin üzerinde 2 farklı bitkisel ve geometrik bezeme tekrarlanmaktadır (Figür 1). Mozaiğin kenarlarında ise birbirinin devamı şeklinde aralıksız devam eden yatay pano içerisinde baklava motifleri ve ortasında renkli daireler yer almaktadır.
MEKÂN 2
Mekân 1’in kuzeyinde bulunan oda 3.30x6.10 m iç ölçülerine sahiptir. Mekân 2’nin zemininde de Mekân 1’de olduğu gibi mozaik zemin döşemesi bulunmaktadır. Bu oda da, Mekân 1 gibi Mozaikli Konut'un diğer bir salonu olmalıdır. Kuzeyindeki merdivenlerden ahşap üst katına çıkılıyor olmalıdır.
Söz konusu mozaiğin kenarlarında krem, lacivert ve kırmızı renklerden oluşan bordür bulunmaktadır. Bordürün ortasında da, kırmızı, turuncu, pembe, lacivert ve krem renklerinde dairesel motiflerden oluşan mozaik yer almaktadır.
Mozaik zemin döşemesine sahip Mekân 1 ve Mekân 2, koruma amaçlı taşınabilir bir çatı ile kapatılmıştır (Figür 2).
MEKÂN 3
Mekân 2’nin kuzeyinde bulunan oda 4.50x4.50 m iç ölçülerine sahip olup zemini kireç harçlıdır. Mozaikli Villa’nın 2. kullanım evresinde (MS 5. yüzyıl) inşa edilen mekânın 3. bir kullanım evresi (MS 6. yüzyıl) de söz konusudur. Söz konusu evrede mekânın kuzey ve batı duvarındaki kapı boşluğunun tamamı, doğu duvarındaki kapı boşluğunun da bir kısmı kapatılmıştır. Bu evrede Mekân 3 içerisinde, çevredeki yapıların inşasında kullanılmak üzere kireç söndürülmüş, bu kirecin bir kısmı kullanılmış bir kısmı da Mekân 3’ün güney duvarı önünde kullanılmadan kalmıştır (Figür 3).
Mekân 2’nin kuzeyinde, batıdan doğuya doğru yükselen bir merdiven bulunmaktadır. Traverten bloklardan yapılan merdiven basamakları Mekân 3’ün üst katına çıkmak için yapılmış olmalıdır (Figür 4).
Merdiven basamaklarının kuzeyinde, Mekân 3’ün batısında da 3.23x0.96 m iç ölçülerine sahip doğu ucu açık koridor şeklinde bir oda bulunmaktadır. Yer yer korunabilen kireç harçlı bir zemine sahip odanın doğu ucu Mekân 3’e açılmaktadır. Odanın güney kenarında da, merdiven basamaklarının altında üzeri kemerle örülü bir alan açığa çıkarılmıştır. Üzeri pişmiş toprak tuğlalardan yapılan bir kemer ile kapatılan alan, depo ya da kiler olarak kullanılmış olmalıdır.
Mekân 3’ün batısındaki diğer bir oda da, 3.10x1.70 m iç ölçülerine sahip olup, doğu-batı yönlü uzanan dikdörtgen bir forma sahiptir.
LATRİNA
Mekân 3’ün güneydoğusunda, Mekân 2’nin ise doğusunda, 3.75x1.35 m lik bir alanda küçük bir latrina bulunmaktadır.
Tuğla taban döşemesine sahip kanalizasyonun kuzey ucunda batıya doğru devam eden ve güney uçta da doğuya doğru devam eden bir kanalizasyon gideri bulunmaktadır. Kanalizasyon önündeki duvarın batısında kanal olabilecek bir alan açığa çıkarılmıştır. Latrinanın temiz su kanalı olabilecek bu alan, hemen güneyindeki doğu-batı yönlü duvarın içinde bulunan künk ile bağlantılıdır. Latrinada yapılan kazı çalışmalarında temiz su kanalı ile pis su kanalı açığa çıkarılmış iken olasılıkla ahşap olan oturma yeri günümüze kadar korunamamıştır.
MEKÂN 4
Mekân 3’ün kuzeyinde, Apsisli Yapı’nın da güneyinde bulunan mekân, 7.55x4.33 m iç ölçülerine sahiptir (Figür 5). Tuğla taban döşemesi bulunan mekân, Mozaikli Konut'un 2. kullanım evresinde (MS 5. yüzyıl) inşa edilmiştir (Figür 6).
APSİSLİ MEKAN
Mekân 4’ün kuzeyindeki yapının doğusunda, çapı 5 m olan yarım daire şeklinde bir apsis duvarı açığa çıkarılmıştır (Figür 7). Apsis duvarının güney yarısında ve kuzey yarısında, duvar yüksekliği boyunca devam eden niş şeklinde iki alan açığa çıkarılmıştır. Bunlar pastophorion odalarının mimariye yansımaları olmalıdır (Figür 8).
Açığa çıkarılan Apsisli Yapı, bir kilise ya da şapelin doğuya bakan apsis bölümü olmalıdır. Ayrıca güneyindeki Mozaikli Konut'a ait olduğu düşünülen bu küçük ibadethane, Mozaikli Konut'un 2. kullanım evresinde (MS 5. yüzyıl) inşa edilmiş olmalıdır.
Zemin üzerinde yapılan çalışmalarda, apsis duvarının batısında kuzey-güney yönlü uzanan bir duvar hattı açığa çıkartılmıştır. Bahsi geçen duvar, MS 4. yüzyıla tarihlendirilen Mekân 1’in güneyindeki kapı söveleri, Mekân 1 ve 2’nin doğu duvarı, Mekân 3’ün içerisindeki kuzey- güney yönlü eşik bloğu ve Apsisli Yapı’nın kuzeyindeki kapı söveleriyle aynı aksta bulunması sebebiyle bu alandaki MS 4. yüzyıla tarihlendirilen bir yapıya ait olmalıdır.
Apsisli Yapı’nın kuzeyinde açığa çıkarılan kapı söveleri ve batıya doğru devamındaki oda, Mozaikli Konut'un kuzeyinde, MS 4. yüzyılda inşa edilip kullanılan başka bir ev ya da yapıya ait olmalıdır, (Figür 9).
MEKAN 7
Mekân 1 olarak adlandırılan mozaikli salonun güney bitişiğinde yer alan Mekân 7, 10x15 m ölçülerindedir. Mozaik taban döşemesine sahip mekânın batı, kuzey ve doğu duvar kenarları boyunca korunduğu, odanın güneyi ile merkez kısımlarında kalan büyük bir bölümünde mozaik taban döşemesinin tahrip olduğu ve günümüze sağlam kalamadığı tespit edilmiştir (Figür 10). Mozaik taban döşemesini oluşturan tesseraların krem, mavi ve tonları, bordo, sarı, siyah, kırmızı gibi farklı renklerdeki doğal taşların kare formunda kesilmesiyle oluşturulmuştur. Mozaik döşemesinin dış panelinde bitkisel motifler (sarmaşık) bulunurken iç kısımlar sekizgen ve kare formunda panellere ayrılarak içleri geometrik motifler ile işlenmiştir. Dış panel çerçevesi iç panellerde iki düz şeritle ayrılmıştır.
MEKAN 8
Mekan 7’nin güneybatı köşesi güney bitişiğinde açığa çıkartılan Mekan 8’in ölçüleri içten içe 5.40x5.70 m ölçülerindedir ve zemini sıkıştırılmış topraktır. Odanın kuzeyinde 65 ile 70 cm arasında değişen kalınlığa sahip tuğla ve taş örgüden yapılmış seki düzenlemesi açığa çıkartılmıştır. Kazılar sırasında baş kısmı seki üzerine gelen gövde kısmı ise sekinin dışında kalarak güneye uzanır şekilde açığa çıkartılmış büyük baş bir hayvana ait iskelete ulaşılmıştır. Mekan 8’in kuzey duvarı üzerinde hayvan bağlama deliklerinin olması ve bahsedilen iskelete ulaşılması nedeniyle bu mekanın Mozaikli Konut’a ait hayvan barınağı olarak kullanıldığını, ayrıca mekanın kuzeyinde açığa çıkartılan sekilerin hayvanların beslenmesi amacıyla kullanılan yemlikler olduğu düşünülmüştür.
Ayrıca 2019 kazı sezonu çalışmaları sonucunda açığa çıkarılan çok sayıda depolama ve saklama kabı parçaları da buranın bir depolama alanı olarak kullanıldığını göstermektedir. Mekan 8'in güney bitişiğindeki Mekan 9 ve doğu bitişiğinde bulunan Mekan 11'e açılan kapı aralıkları yapılan çalışmalarla açığa çıkarılmıştır (Figür 11).
MEKAN 9
Mekan 8 ve Mekan 11'in güney bitişiğinde, Mekan 13 ve Mekan 12'nin batısına denk gelen Mekan 9, olasılıkla kare formludur. Henüz kazısı tamamlanmayan. Henüz kazısı tamamlanmayan Mekan 9 içerisinde pişmiş topraktan yapılmış çapı 1.80 m olan tuğla örgülü bir fırın açığa çıkartılmıştır.
Mekan 9 olarak isimlendirilen alan Mozaikli Konut'un avlu bölümüdür. Mekan 9'un orta bölümünü kaplayan alanda farklı bir yapılaşma ile karşılaşılmıştır. Olasılıkla bu alan Mozaikli Konut'un havuzlu (impluvium) ve peristilli avlu bölümünü oluşturmaktadır. Etrafındaki tüm mekanların kapıları bu alana açılmaktadır. Mekan 9'un ortasındaki havuzun tabanı mozaik ile kaplanmış olmalıdır ki yapılan kazılarda mozaik kalıntıları ve çok fazla sayıda tessera parçası ile karşılaşılmıştır. Ayrıca havuzun ortasında yer alan çeşmeyi besleyen su kaynağı pişmiş topraktan yapılmış künklerle taşınarak önce Doğu Sokak'tan ve sonrasında Mekan 11'den geçerek avlu bölümüne gelmektedir (Figür 12).
MEKAN 10
Kazı çalışmalarında 0.86x4 m gibi çok az bir kısmı tespit edilen mekanın detayları ileriki kazı dönemlerinde yapılacak çalışmalar ile tespit edilecektir.
MEKAN 11
Dikdörtgen planlı yapılan ve İç ölçüleri 8.35x5.60 m olan Mekan 11, Mekan 8’in doğu bitişiğinde, Mekan 9 ve Mekan 13’ün kuzeyine konumlanmıştır. Orijinal zemini tuğla döşeme olan mekanın zemin döşemesinden günümüze çok az bir kısmı korunarak gelmiştir. Mekan 11’in duvarlarının 4 cephesinde de freskler tespit edilmiştir. Mekan 11, Mekan 8, Mekan 9 ve Mekan 13 yapılarına kapılar ile bağlanmaktadır (Figür 13).
MEKAN 12
Mekan 13'ün güneyinde, Mekan 9'un doğusunda ve Doğu Sokağın batısındadır. Dikdörtgen planlı olup doğu-batı doğrultulu uzanmaktadır. Mekanın iç ölçüleri 4.35x3.67 metredir. Zeminin bir kısmı sıkıştırılmış toprakken, bir kısmı traverten bloklar ve çay taşlarından oluşturulmuştur. Mekan 12'ye giriş ise olasılıkla batı duvarından bir merdiven yardımıyla yapılmaktadır. (Figür 14).
2019 yılı kazı çalışmalarında açığa çıkarılan mekanın bir depolama alanı olarak kullanıldığı karşılaşılan veriler ile saptanmıştır.
MEKAN 13
Mekan 9'un kuzeydoğu bitişiğinde, Mekan 12'nin kuzeyinde, Mekan 11'in ise güneyindedir. Doğu-batı yönlü olarak yapılmış ve dikdörtgen planlı mekanın iç ölçüleri 4.35x2.75 metredir. Zemini sıkıştırılmış topraktan düzenlenmiştir. Mekan 13'ün iki ana girişi bulunmaktadır. Bu girişler mekanın kuzeydoğu köşesinde Mekan 11'e, batı girişi ise Mekan 9'a açılmaktadır. Ayrıca yine Mekan 13'ün batı duvarı iç cephesinin üst bölümünde iki sıra sıva üzerine yapılmış geometrik desen ile karşılaşılmaktadır (Figür 15).
DOĞU SOKAK
2018 yılında Mozaikli Konut’un doğu bitişiğinde kuzey-güney doğrultulu alanda kazı çalışmalarına başlanan ara sokakta çalışmalar 2019 ve 2020 yıllarında da devam etmiş ve toplam 87 metresi açığa çıkarılmıştır. Ara Sokak kuzeyde Sütunlu Cadde ile dik kesişmekte, kuzey uzantısı ise Mozaikli Konut’un bitimine kadar devam etmektedir.
Ara sokağın doğu-batı yönlü içten içe genişliği, kuzeyden güneye doğru değişiklik göstermektedir. Kuzeyde ilk 10 metre içinde 4.20 m den 4 m kadar düşer. Sokağın kuzeyden güneye doğru 20. metresinde genişlik 3.75 m olarak ölçülmüştür. 27. metresinde ise ara sokak genişliği 3.65 metreye düşer ve tekrar genişleyerek 5.60 m olur. Ara sokağın kuzeyden güneye 40 ile 45. metrelerinde ise genişlik 5.50 m olarak ölçülmüştür. Güneyde son ulaşılan noktada ise genişliği yaklaşık 5 metredir. (Figür 16).
Mozaikli Konut’un doğu bitişiğinde kuzey-güney yönlü devam eden ara sokağın Roma Dönemi orijinal zemini üzerine geç antik dönemde yeni düzenlemeler yapılarak kullanılmaya devam etmiştir.
Bu ölçümler doğrultusunda söylenebilir ki Doğu Sokağın kazısı yapılan bölümünde kuzeyden güneye 5.62 metrelik bir kot farkı vardır. Kısa mesafede kod farkının bu denli yüksek olması ara sokağın topografya eğimine göre inşa edildiğini göstermektedir.
Mozaikli Konut Doğu Sokağı’nın orta kısmından kuzey-güney yönlü sokak boyunca uzanan kanalizasyon hattı devam etmektedir. Büyük boyutlu traverten bloklar kullanılarak oluşturulan kanalizasyon kapak taşları aynı zamanda sokak zeminini oluşturmaktadır. Büyük oranda korunabilmiş halde açığa çıkartılan kanalizasyon kapak taşlarının genişlikleri 65 ile 110 cm, uzunlukları ise 225 ile 280 cm arasında değişkenlik göstermektedir (Figür 17).
Mozaikli Konut Doğu Sokağı’nın kuzey kesitten itibaren güneye doğru 75 ile 80. metreleri arasında sürdürülen çalışmalarda, Mozaikli Konut Doğu Sokağı’nı doğu-batı yönlü dik kesen bir ara sokak ile karşılaşılmıştır. Genişliği 5 ile 5.5 m arasında değişkenlik gösteren bu ara sokağın doğu ve batı kesit içerisinden devam ettiği görülmüştür. Söz konusu ara sokağın doğuya ve batıya uzanan bölümlerinin 4’er metrelik kısmının kazısı yapılmıştır (Figür 18).