2019

2019 YILI KAZI, KORUMA VE ONARIM ÇALIŞMALARI

Bakanlar Kurulu’nun 03.10.2016 tarih ve 2016/ 9336 sayılı karar numarası ile Tripolis Antik Kenti’nde; T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Pamukkale Üniversitesi adına arkeolojik kazı ve restorasyon çalışmaları Doç. Dr. Bahadır Duman’ın başkanlığında sürdürülmektedir.

2019 yılı arkeolojik kazı ve restorasyon çalışmaları 2 Ocak 2019- 4 Mart 2019 ile 1 Kasım 2019- 31 Aralık 2019 tarihleri arasında Denizli Müzesi Müdürlüğü denetiminde gerçekleştirilmiştir. Kazı başkanlığınca 2019 kazı ve restorasyon çalışmaları Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izinleriyle, yazı ekinde yer alan çalışma programı kapsamında belirtilen heyet üyeleri ile 5 Mart 2019- 31 Ekim 2019 tarihleri arasında sürdürülmüş ve tamamlanmıştır.

Gerçekleştirilen çalışmalara; alanlarında Prof. Dr., Doç. Dr., Dr. Öğretim Üyesi, Dr., Öğr. Görevlisi olan arkeolog, epigraf, biyolog, jeolog, antropolog, sanat tarihçi, restoratör ve konservatörden oluşan farklı disiplinlerde akademisyenler katılmıştır. Ayrıca heyet üyesi listesinde yer alan uzman jeologlar, 6’si uzman 9 arkeolog, 4 restoratör, 1 konservatör, 3 arkeoloji bölümü öğrencisi, 4 restorasyon ve konservasyon öğrencisi kazılarda bulunmuştur. 2019 yılı içerisinde kazı ve restorasyon çalışmalarına dahil edilen 27 işçi ve 1 vinç operatörü görev almıştır.

KAZI ÇALIŞMALARI

Mozaikli Konut

Tripolis Antik Kenti 1. derece sit alanı içerisinde kalan ve alanın güneydoğusunda 100 x 100 m lik 7/S-T plan kareleri içerisinde yürütülmüştür. 7/S içerisinde 40x60 m. lik, 7-10 / E-F-G-H-I-J ve 7/T içerisinde ise 30x10 m. lik 8-10 / A plan karesi üzerinde yapılan çalışmalarla yapının mevcut planına ulaşılmıştır. Mozaikli Konut’un güneyinde ve doğu bitişiğindeki kuzey- güney yönlü sokakta sürdürülmüştür. Mozaikli Konut’un kazı çalışmalarıyla kentin sivil mimarisi hakkında daha detaylı bilgiye ulaşılması hedeflenmiştir. Bu kapsamda yapının güneyinde ve doğu bitişiğinde jeoradar taramaları yapılmış, elde edilen veriler değerlendirilmiş, bilgisayar ortamında tarama sonuçları yapının ilgili bölümlerine eklenerek etüt çalışmaları bitirilmiştir ve kazı çalışmaları; tabanı mozaik kaplı Mekân 7'nin güneyinde önceki dönem karelaj sistemi ile yapılan kazı çalışmalarında açığa çıkarılan mekanlarda ve güneyine doğru devamında başlamıştır.

2019 yılı kazı programı içerisine dâhil edilen ve program kapsamında bir bölümünün kazı çalışmaları tamamlanan yapının, doğu bitişiğinde 2018 yılı kazı dönemi çalışmalarında kuzey- güney yönlü 45 metresi açığa çıkarılan Doğu Sokağı yer almaktadır. 2019 yılı çalışmalarında bu sokağın 18,5 metresi daha açığa çıkarılarak toplam uzunluğu 63,5 m olarak ölçülmüştür. 2018 yılı kazı dönemi çalışmalarında Mozaikli Konut’un güney kısmında açığa çıkarılan tabanı mozaik kaplı Mekân 7'nin güney bitişiğinde yanaşık düzenli farklı mekânlarla karşılaşılmıştır. Karşılaşılan bu mekanları karelaj sistemi ile kazılarak açığa çıkarılmıştır. Mekân 9 olarak adlandırılan ve fırın olarak kullanılan mekânın hemen kuzey bitişiğinde işlevi geç dönemde değiştirilerek kullanılan hayvan barınağı bulunur. Mekân 11, 12, 13; Mozaikli Konut'un yaşam alanı olarak kullanılan farklı odalarıdır. Ayrıca havuzlu ve peristilli bir avlu ile karşılaşılmıştır. 2019 yılı kazı çalışmaları ise öncelikle 4x4 m ölçülerinde karelaj sisteminin uygulanması ile açığa çıkartılan mekanlar içerisinde sürdürülmüştür. Mekanların ana hatlarının bir kısmı karelaj kesitleri içerisinde kalmış ve bu nedenle sınırları netleştirilememiştir. Karelajların kaldırılarak mekanların sınırlarının belirlenmesi ve mekanlar hakkında daha detaylı bilgiye ulaşılması hedeflenmiştir. Sonrasında ise açma güneye doğru genişletilerek Mozaikli Konut'un diğer kent yapılarıyla ilişkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. Mozaikli Konut hakkında detaylı bilgi için buraya tıklayınız.

Anıtsal Çeşme

Anıtsal Çeşme kazı çalışmaları 2016 yılında başlamış ve 2019 yılı içerisinde de çalışmalara devam edilmiştir. 2019 yılında yapılan çalışmalar öncelikle çeşme yapısının havuz bölümünde sürdürülmüş sonrasında ise çevresindeki toprak tabakası alınarak diğer yapılar ile bağlantısı tespit edilmeye çalışılmıştır. Anıtsal Çeşme kazı çalışmalarıyla, yapı hakkında daha detaylı bilgiye ulaşılması, yapı üzerinde açığa çıkarılan mimari blokların değerlendirilmesi yapılarak cephe düzenlemeleri hakkında daha detaylı bilgiye ulaşılması ve çevresinde yer alan yapı grupları ile olan ilişkisinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Tripolis’te, kentin ana caddesini oluşturan Hierapolis Caddesi’nin batısında ve Kutsal Alan'ın doğu bitişiğinde konumlandırılan Anıtsal Çeşme, 32 m cephe uzunluğuna sahip, ‘U’ planlı, düz temelli, podyumlu ve üç katlı yapılmıştır. Çeşmenin cephe süslemesi İon, Korinth ve Kompozit sütun başlıklı düzenin bir arada kullanıldığı anıtsal bir yapıyı oluşturmaktadır. 2019 yılı içerisinde kazı çalışmaları tamamlanan Anıtsal Çeşme’nin, kuzey- güney yönlü batı duvarı dıştan dışa 32 m, kuzey kısa kanadı 9.67 m, güney kısa kanadı 9.67 m uzunluğuna sahip olduğu anlaşılmıştır. Çeşmenin arka cephe duvarının kuzeyden ve güneyden 10 m içeride iki adet ve ikisinin ana ekseninde bir adet olmak üzere toplamda üç adet su kanalı yer almaktadır.

Anıtsal Çeşme içerisindeki kazı çalışmaları ilk olarak yapının havuz bölümünü dolduran toprak tabakasında sürdürülmüştür. Çalışmalar sırasında çok sayıda bezemeli mermer mimari blok parçaları (mermer ve traverten sütun, süpürgelik, plaka) ve demir çivi ile karşılaşılmıştır. Açığa çıkarılan bu materyaller uygun gruplandırmalar yapılarak Anıtsal Çeşme'ye ait tasnif alanına taşınmıştır. Ayrıca numaralandırması yapılan mimari blok parçaları açığa çıkarıldıktan sonra tasnif alanına taşınmıştır. Bunlar; sütun tamburlarına ait parçalar, sütun başlığı parçaları, arşitrav parçaları, geison parçaları, plaster başlığı parçaları ve sütun kaidesi parçalarıdır. Alan içerisinde önceki kazı dönemlerinde açığa çıkarılan heykellere ait parçalarda bulunmuştur. Çalışmalar sonunda Anıtsal Çeşme zemini ile karşılaşılmış ve ölçüleri değişkenlik gösteren travertenden yapılmış köşeli taşlarla döşendiği görülmüştür.

Anıtsal Çeşme'nin havuzunu çevreleyen duvarların iç cephesi yapılan kazı çalışmaları ile tamamen görünür hale getirilmiştir. Genel anlamda 4 cephesi de aynı özellikleri barındırmaktadır. Havuzun içerisindeki suyun korunması ve sızıntıları önlemek adına kireç harçtan yapılmış kalın bir sıva tabakası ile duvar örgüsü kaplanmıştır. Büyük oranda korunan bu sıvanın belirli kısımları zaman içerisinde aşınarak tahrip olmuştur. Söz konusu duvarların havuz zemini ile birleştiği noktada ise kireç harç kullanılarak bir eğim verilmiş ve birbirini dik açılarla kesmesinin önüne geçilmiştir. Olasılıkla bunu yapmaktaki amaç birleşim noktalarında suyun sızdırmazlığını sağlamak ve akışkanlığını kuvvetlendirirken tahliyesine yardımcı olmaktır. Anıtsal Çeşme yapısı hakkında detaylı bilgi için buraya tıklayınız

Anıtsal Çeşme Kuzeyi (Tiyatro Hamamı Sokağı)

Anıtsal Çeşme'nin dört cephesinin de sınırlarının belirlenmesinin ardından, etrafında yer alan yapılar ile bağlantısını ve Anıtsal Çeşme'ye ait yıkılarak çevresine dağılmış mimari blokları tespit etmek öncelikli hedef olarak belirlenmiştir. Bu amaç doğrultusunda 2019 yılı kazı çalışmaları sırasıyla Anıtsal Çeşme'nin kuzeyi, doğusu ve güneyinde değişen ölçülerde açmalar yapılarak sürdürülmüştür.

İlk olarak Anıtsal Çeşme’nin kuzeyinde sınırları belirlenen alanda yapılan kazı çalışmalarında görülebilen kısım göz önüne alındığında genişliği 6 m olarak tespit edilen fakat uzunluğu kesit içerisine devam ettiğinden dolayı tespit edilemeyen yeni bir sokak ile karşılaşılmış ve Tiyatro Hamamı Sokağı ismi verilmiştir. Doğu- batı yönlü Tiyatro Hamamı Sokağı doğusunda ilerleyen kuzey- güney yönlü Hierapolis Caddesi ile kesişmektedir.

Sokağın zemin bloklarının tamamını açığa çıkartmak için üzeri harç ile kaplanmış olanların üzerindeki harç tabakası kaldırılmış ve zemin taşları açığa çıkartılmıştır. Zemin taşları travertenden yapılmıştır. Bunların dışında zemin bloklarının altında ilerleyen doğu- batı yönlü bir kanalizasyon yapısı olasılıkla Hierapolis Caddesi'ne bağlanmaktadır ve taşların arasındaki derin boşluklardan görülebilmektedir. Sokağın kuzeyinde ise başka bir yapıya ait 3 merdivenli girişe sahip kapı ile karşılaşılmıştır. Fakat kapının işlevi sonlandıktan sonra örülerek kapatıldığı görülmüştür.

Anıtsal Çeşme Doğusu (Hierapolis Caddesi)

Anıtsal Çeşme'nin doğusunda yapılan kazı çalışmaları yaklaşık olarak kuzey-güney yönlü 52.5 m uzunluğa ve doğu- batı yönlü 9 m genişliğe sahip bir alanı kapsamaktadır. Oldukça geniş bir alanda sürdürülen kazı çalışmaları kentin genelinde karşılaştığımız topografik yapı sebebiyle, kazıya başlangıç seviyesi kuzeyden güneye doğru azalan bir değişim göstermektedir.

Açığa çıkarılan bu son bölüm ile birlikte Hierapolis Caddesi'nin güney kesitinden kuzey kesite kadar olan toplam uzunluğu yaklaşık 150 metreye ulaşmıştır. Güney Sur Duvarı'ndan kuzeydeki son kesite kadar olan bölüm ise 132 m olarak ölçülmüştür. Podyumlu Yapı'dan kuzeye doğru devam eden Hierapolis Caddesi'nin doğusunu portik sınırlandırırken, batısını Latrina yapısı ve Anıtsal Çeşme sınırlandırmaktadır. Bu yapılardan ve özellikle Anıtsal Çeşme platformunun geç dönem düzenlemeleri sebebiyle genişliğinin farklılık göstermesinden dolayı cadde genişliği 6.5 m ile 8.80 m arasında değişmektedir. Hierapolis Caddesi zeminin orta bölümüne yerleştirilen büyük ölçekli traverten blokların altından kanalizasyon hattı geçmektedir ve 162 x 75 cm, 284 x 165 cm, 322 x 125 cm, 277 x 142 cm gibi farklı ölçülerde değişkenlik göstermektedir. Blokların doğu ve batısına yerleştirilmiş diğer zemin blokları ise küçük boyutlu ve düzensiz ölçülere sahiptir. Caddenin kanalizasyon hattının ilerlediği orta kısımlarının bazı bölümlerinde yer yer at arabası tekerlerinin zemin bloklarını aşındırdığı görülmektedir. Hierapolis Caddesi'nde yapılan çalışmalar sırasında doğusunda yer alan portiğe ait sütunlar ve batısında yer alan Anıtsal Çeşme'ye ait bloklar cadde zemini üzerine devrilmiş şekilde açığa çıkarılmıştır.

Anıtsal Çeşme'nin doğusunda yapılan kazılar sırasında Hierapolis Caddesi'nin kuzeye doğru devamında yine güneyde görülen portiğin benzeri bir yapı düzenlemesi ile karşılaşılmıştır. Portik güneyde bir ayak ile kuzeyde ise paye ile sonlandırılmıştır. Hierapolis Caddesi'nin doğusunu sınırlandıran portik, güney sur duvarının kuzey cephesinden 81 m kuzeyi ile 123 m leri arasında konumlandırılmıştır. Kuzey-güney doğrultulu uzunluğu 42 m iken doğu-batı yönlü genişliği stylobat dahil olmak üzere 2.40 m dir.

Portiğin batısında stylobat üzerine yerleştirilmiş sütun sırası, doğusunda kesit içerisinde belirli aralıklarla batı cephesi görünen duvar hattı yer almaktadır. Portik zemini ise sıkıştırılmış topraktan yapılmıştır. Stylobat üzerinde toplamda 13 adet sütun kaidesi bulunmuş ve kuzeyde yer alan ikinci kaide haricinde diğerlerinin sütunları cadde ve portik üzerine devrilmiş şekilde açığa çıkarılmıştır. Hierapolis Caddesi hakkında detaylı bilgi için buraya tıklayınız.

Kutsal Alan Avlusu

Kutsal Alan kazı çalışmaları ilk olarak 2016 kazı sezonunda başlamış ve yıl içerisinde Doğu, Batı ve Kuzey Portik bölümleri açılarak çalışmalar tamamlanmıştı. 2019 yılında ise Kutsal Alan Avlusunu kaplayan dolgu toprak tabakasının kazılması planlanarak içeriği hakkında bilgi edinilmesi amaçlanmıştır. Kutsal Alan, Agora ve Bouleuterion'un kuzey, Anıtsal Çeşme'nin batı bitişiğine konumlandırılmıştır. 50 x 80 m ölçülerinde olan Kutsal Alan'ın antik dönemdeki orijinal hali düşünülecek olursa batı ve doğu portiğinde 15er, kuzey ve güney portiğinde 31er adet sütun olmalıdır. Günümüzde ise batı portiğinde 12, kuzey portiğinde 31 ve doğu portiğinde 10 adet sütun görünür durumdadır. Güney portiğin düzenlemesi ise sonraki dönemlerde değişime uğradığı için net bir şey söylenememektedir. Portikler üzerinde yer alan farklı dönemlere ait düzenlemeler ile sütun tipleri arasında farklılar söz konusudur ve portiklerin genişliği batı ve kuzeyde 6 m iken doğuda 5 m olarak ölçülmüştür.

Kutsal Alan Avlusu'nu kaplayan dolgu toprak tabakası yaklaşık 35x64 m ölçülerindedir ve 2240 m2 lik bir alanı kaplamaktadır. Doğudan batıya doğru yürütülen kazı çalışmalarında kuzey- güney yönlü yaklaşık 25 m ve doğu- batı yönlü yaklaşık 16 m lik bir toprak tabakası kazı çalışmaları sonucunda alınmıştır. Kutsal Alan Doğu Portik stylobat hattından batıya doğru sürdürülen kazı çalışmaları 18. metreye gelindiğinde sonlandırılmıştır. Kazı çalışmaları alan içerisindeki kot farkından dolayı başlangıç seviyesi 191 m ile 190.20 m aralığında değişkenlik göstermektedir. Avlu zemini ise sıkışmış toprak zeminden yapılmış yer yer bozulmalar görülse de alan genelinde 188.27 m ile 188.16 m aralığında karşılaşılmaktadır

Kutsal Alan Avlusu içerisinde farklı yönlerde ilerleyen 5 adet temiz ve atık su hattı ile karşılaşılmıştır. Kutsal Alan hakkında detaylı bilgi için buraya tıklayınız.

RESTORASYON ÇALIŞMALARI

Restorasyon ve konservasyon çalışmaları uluslararası çerçevede alınan koruma ve onarım kararları doğrultusunda, alanında uzman, kazı heyet listesinde belirtilen restoratörler tarafından yürütülmüştür. Çalışmalar, kazı alanında mimari eserler üzerinde, kazı evi restorasyon ve konservasyon laboratuvarında, mermer heykellerin birleştirilmesi ve taşınabilir kültür varlıklarının restorasyon konservasyonu olmak üzere üç bölümde gerçekleştirilmiştir.

2019 yılı restorasyon ve konservasyon çalışmaları, kazı ve restorasyon programı dahilinde Anıtsal Çeşme (Nymphaeum) ve Onur Sütununda gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Kemerli Yapı, Tabernalar ve Erken Bizans Kilisesi 4’te ise yıllık periyodik bakım çalışmaları yapılmıştır.

Anıtsal Çeşme

Anıtsal Çeşme’de yürütülen restorasyon çalışmaları, yapıya ait kırık ve eksik durumda olan mimari bloklar üzerinde gerçekleştirilmiştir. Tamamlaması yapılan mimari blokların çeşitleri şunlardır; arşitrav-friz, arşitrav, friz, geison, sütun kaidesi, sütun başlığı, sütun, postamentli kaide ve tavan kasetidir.

Onur Sütunu (Anıtı)

Agoranın yaklaşık olarak ortasına inşa edilmiş olan Onur Sütunu (Anıtı) restorasyon ve konservasyon çalışmaları yıl içerisinde yapılmıştır. Yapının podyumuna ait mermer ve traverten blokların yerleri, basamakların üzerindeki harç yataklarına ve blokların ölçülerine göre tespit edilmiştir.

Yerleri tespit edilen blokların harç ile sabitlenmesi yapılmıştır. Sabitleme işleminde kullanılan harç, yapının orijinal harcına uygun olarak yıkanmış elenmiş dere kumu, hidrolik kireç ve kaymak kireç ile hazırlanmıştır.

Yapı üzerinde bulunan sütunun da restorasyon çalışmaları yapılmıştır. Sütun kaidesi, sütun ve sütun başlığının provası yapılarak sabitleme aşamasına geçilmiştir. Kaide, sütun ve başlık arasına 25 mm çapında 25 cm uzunluğunda krom çelik donatı yerleştirilmiştir. Donatıların etrafındaki boşlukların üst kısımları kurşun ile alt kısımları ise epoksi reçine ile doldurularak sabitlenmiştir