HEKATE TAPINAĞI

HEKATE TAPINAĞI

Resim 1. Lagina Hekate Kutsal Alanı ve Hekate Tapınağı

Kutsal alanın ortasına yakın bir yerde, kuzeybatı-güneydoğu yönünde inşa edilmiş olan tapınak, Helenistik Dönemin en önemli mimari uygulamalarından olan, pseudodipteros planda yapılmıştır. 5 basamaklı bir alt yapı üzerine inşa edilen tapınağın dar kenarında 8, geniş kenarında 11 sütun bulunmaktadır. Tapınağın antaları arasındaki sütunlar Ephesos tipi kaideli ve Ion başlıklı, çevresindeki sütunlar ise Attik-ion kaideli ve Korinth başlıklıdır. Tapınak duvarları ve başlıkların üzerine gelen arşitravların birbirine bakan cephelerinde, üst faskiada anthemion işlenmiştir. Ancak bu anthemion bezemeleri tam bitirilememiştir.

Resim 2. Lagina Hekate Tapınağı üstten görünüşü ve planı.

Bugüne kadar yapılan araştırmalarda, ortaya çıkarılan sütunların üzerine gelen tapınağın dış cephesini süsleyen frizlerde dört ana konunun işlendiği belirlenmiştir. Tapınağın doğu cephesindeki frizde Zeus'un doğumu ve yaşamı ile ilgili konular yer alır. Kuzey cephede Amazonlar ile Grekler arasındaki barış ve dostluk anı işlenmiştir. Burada Hekate dostluğun onuruna yere kutsal içki dökerken betimlenmektedir. Batıda Tanrılar ile Gigantlar arasındaki savaş (Gigontomakhia) ele alınmıştır. Hekate’nin bu savaşa elindeki meşaleyi bir silah gibi kullanarak katıldığı görülmektedir. Güney yöndeki betimlemeler ise kesin olarak tanımlanamamışsa da figürlerin Karialı tanrıları ve onların kentlerini simgelediği düşünülmektedir.

Tapınağın frizlerinde dört ayrı konunun işlenmesi Hellenistik Dönem tapınaklarında görülen farklı bir uygulamadır. Konuların seçiminde de oldukça politik davranılmıştır. Hekate Tapınağı’nın frizlerinde; MÖ 2. yüzyılın ilk yarısında görülen savaş ve kargaşa döneminden sonra, barışın ve dostluğun ön plana çıkarılmak istenildiği dikkati çekmektedir. Helenistik Dönemde ilk defa, Bergama Zeus sunağındaki Telephos frizinden sonra, büyük bir yapı olan Hekate Tapınağı’nda barış konusu işlenmiştir.

Kazılarda bulunan yeni ve farklı friz bloklarına göre, tapınağın duvarlarının üzerine yerleştirilen arşitravların üzerindeki frizlerde de kabartmaların olduğu kesinlik kazanmıştır. Bu duvarın üzerine gelen frizlerdeki betimlemeler, sütunların üzerine gelen frizlerdekilerden farklıdır. Bulunan bloklara göre güneybatı yönde büyük bir ihtimalle Troia savaşına katılan kahramanların betimlendiği, güneydoğu yönde ise tanrı ve tanrıçaların bulunduğu bir sahne işlenmiştir. Aynı yere ait olan bir başka friz bloğu üzerinde ise Hermes, Demeter, Hades ve Persephone’nin olduğu bir sahne vardır. Sütunların üzerine gelen frizlerde olduğu gibi bu frizlerde de savaş ve mücadeleden çok, barış ve durağan sahneler betimlenmiştir. Bu frizlerin büyük bir bölümü yarım kalmıştır. Duvarların üzerine gelen frizlerin yüksekliği, sütunların üzerine gelenden daha azdır.

Tapınağın naos zemininde açılmış olan sunu çukuru kalıntılarına göre, tapınakta bothrosa sunu yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu bothros sunusu Hekate’nin yeraltı tanrıçası olması ile de yakından ilişkili olmalıdır. Aynı şekildeki bir sunu sahnesi tapınağın kuzey frizlerinde de görülmektedir. Bu sahnenin tapınak naosunda yapılan törenler ile ilgili olduğu düşünülebilir.

1993 yılından itibaren tapınak kalıntıları üzerinde bulunan mimari bloklar numaralandırıp, plana işlenerek tapınağın yönlerine göre restorasyon için ayrılmıştır. Altyapının sağlam olduğu yerlerde, yeri kesin olup sağlam olarak korunmuş olan sütun kaidesi ve alt sütun tamburları ile sütun başlıkları şimdilik geçici olarak yerlerine konulmuştur. Bu uygulamadaki amaç tapınağın planının ziyaretçiler tarafından kolay anlaşılmasını sağlamaktadır.

Hekate Tapınağı’nın duvarı üzerine kazınmış olan ve kutsal yerin dokunulmazlığını onaylayan senato kararına göre, tapınağın MÖ 81 yılında kesin olarak var olduğu anlaşılmaktadır. Yalnız tapınağın yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, MÖ 2. yüzyılın sonu ile MÖ 1. yüzyılın başları arasına ait olabileceği düşünülmektedir. Korinth sütun başlıkları MÖ 1. yüzyıl başları ve sonrasına ait özellikler içermektedir. Ancak Tapınak naosunda yapılan kazılar ve mimari bazı uygulamalar, tapınak naos ve pronaosu ile peristasisin farklı dönemlerden olabileceğini düşündürmektedir. Tapınak süslemelerin yapılması uzun süre devam etmiştir. Süsleme alanları tapınak yapıldığında planlanmış olmasına rağmen, bazı süslemelerin daha sonra Erken İmparatorluk Dönemi’ne kadar deva ettiği ve halen daha bitirilmemiş bölümlerin olduğu görülmektedir. Tapınağın mimari detayları, yapım aşamaları ve tarihlendirilmesi ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.